11-7-11: Το Πόρισμα στην Δημοσιότητα!

Τα γεγονότα της 11ης Ιουλίου είχαν τεράστιο άμεσο αντίκτυπο την κυπριακή κοινωνία. Οδήγησαν στον θάνατο 13 συμπολιτών μας, στην καταστροφή ενός από τα πιο επιτυχημένα έργα στην ιστορία της Κυπριακής Δημοκρατίας, στην καταστροφή της ναυτικής βάσης των ένοπλων δυνάμεων. Οι οικονομικές επιπτώσεις είναι τεράστιες. Η χώρα γονάτισε. Η Κυπριακή κοινωνία πλέον συνειδητοποιεί, με επώδυνο τρόπο, ότι δίχως βαθιές τομές και μεταρρυθμίσεις στην κρατική διοίκηση, το πολιτικό σύστημα και τη γενικότερη νοοτροπία που διαπερνά το δημόσιο βίο, κινδυνεύει η ίδια η επιβίωσή της. Η τραγωδία της 11 Ιουλίου 2011 ήταν η καμπάνα της αφύπνισης. Έχουμε φθάσει στο σημείο χωρίς επιστροφή.

Είναι πλέον αργά να κάνουμε κάτι για τα θύματα, την καταστροφή της ναυτικής βάσης, και την επιστροφή της ηλεκτροπαραγωγικής μας ικανότητας τριάντα χρόνια πίσω. Όμως, τα τραγικά γεγονότα μας διδάσκουν κάτι που οι ειδικοί μας λένε για χρόνια. Και όταν το μάθημα προέρχεται από πάθημα, τότε παραμένει έντονα στην μνήμη. Τι μάθαμε; Ότι η ικανότητα ανταπόκρισης στις απαιτήσεις του σύγχρονου κόσμου εξαρτάται από πολλούς παράγοντες. Από την κατανόηση του περιβάλλοντος στο οποίο ζούμε, την βούληση και τη διαχειριστική ικανότητα του πολιτικού συστήματος. Από την θεσμική ικανότητα της χώρας για τη διαχείριση νέων τεχνολογιών. Από την ικανότητα των πολιτικών και των ΜΜΕ να επικεντρώνονται με αποτελεσματικότητα σε κρίσιμα προβλήματα, χωρίς να αναβάλλουν την αντιμετώπισή τους στο μέλλον. Από το εκπαιδευμένο προσωπικό και την διοικητική ικανότητα των διευθυντικών στελεχών της κρατικής διοίκησης. Από την ικανότητα των δημόσιων οργανισμών και θεσμών να βλέπουν μακριά, να διαθέτουν οξυδέρκεια, να προλαμβάνουν τα προβλήματα. Αυτά τα γνωρίσματα διακρίνουν μια σύγχρονη, ευημερούσα κοινωνία.

Αυτά τα ζητήματα αναμένεται να φωτίσει η «ανεξάρτητη μονομελής επιτροπή» που ορίστηκε να διερευνήσει τα γεγονότα. Ευχόμαστε ειλικρινώς να διαψευσθούμε, αλλά έχουμε λόγους να αμφιβάλλουμε κατά πόσον αυτό θα επιτευχθεί.

Κατ’ αρχήν, η βέλτιστη διεθνής πρακτική δείχνει ότι τέτοια ατυχήματα είναι προτιμότερο να διερευνώνται από κανονικές (όχι μονομελείς!) επιτροπές, οι οποίες αξιοποιούν τη γνώση και την εμπειρία διαφόρων ειδημόνων. Δύο μυαλά είναι καλύτερα από ένα, όπως λέει μια παροιμία. Στην δική μας περίπτωση έχει διοριστεί ένας έγκριτος πράγματι νομικός για να διερευνήσει ένα θέμα κρατικής επάρκειας, ασφάλειας, και διαχείρισης κινδύνων. Τέτοια θέματα, όμως, διερευνούνται από αντίστοιχους ειδικούς, όχι μόνο από νομικούς. Δυστυχώς ακολουθήθηκε ακόμη μια φορά η πεπατημένη οδός του νομικισμού, αντί της εις βάθος αναζήτησης των πολιτικών-οργανωτικών-διαχειριστικών ανεπαρκειών που οδήγησαν στα καταστροφικά γεγονότα.

Πρόσθετα, η ανεξαρτησία της «μονομελούς επιτροπής» έχει αμφισβητηθεί. Χωρίς να υιοθετούμε τις αμφιβολίες που έχουν εκφραστεί για τον έγκριτο νομικό που απαρτίζει την «επιτροπή», εκφράζουμε την βεβαιότητα ότι ο καλύτερος τρόπος να αποδειχθεί το αβάσιμο των ενδοιασμών είναι η Πλήρης Διαφάνεια. Το πλήρες πόρισμα της επιτροπής να δοθεί στην δημοσιότητα!

Εξ’ άλλου αυτή είναι η συνήθης πρακτική στις φιλελεύθερες δημοκρατίες. Τα πορίσματα μεγάλων ατυχημάτων όχι μόνο δημοσιοποιούνται, αλλά εκδίδονται και είναι ελευθέρως διαθέσιμα στο Διαδίκτυο. Παραδείγματος χάριν, στην ιστοσελίδα της Γαλλικής Υπηρεσίας Διερεύνησης Ασφάλειας Πτήσεων θα βρείτε αναρτημένη την τρίτη έκδοση της συνεχιζόμενης διερεύνησης για την καταστροφή της πτήσης AF 447 Ρίο-Παρίσι στις 1 Ιουνίου 2009. (http://www.bea.aero/docspa/2009/f-cp090601e3.en/pdf/f-cp090601e3.en.pdf). Στην ιστοσελίδα http://katrina.house.gov/ θα δείτε την πλήρη έκθεση Διακομματικής Επιτροπής του Αμερικανικού Κογκρέσου για την διερεύνηση των καταστροφών από τον τυφώνα Κατρίνα. (Ναι, πλήρη, με παραρτήματα που υπολογίζονται σε 500000 σελίδες!). Παρομοίως, το πόρισμα για τον Πρόεδρο των ΗΠΑ της Εθνικής Επιτροπής για τις ευθύνες των εμπλεκομένων στην περυσινή φονική έκρηξη (με τεράστιες περιβαλλοντικές επιπτώσεις) στην πλατφόρμα άντλησης πετρελαίου στον Κόλπο του Μεξικού, είναι διαθέσιμο από τον Ιανουάριο 2011 στην ιστοσελίδα http://www.oilspillcommission.gov/sites/default/files/documents/DEEPWATER_ReporttothePresident_FINAL.pdf

Ίσως λεχθεί, για ακόμη μια φορά, ότι το πόρισμα δεν πρέπει να δημοσιοποιηθεί για λόγους της ποινικής διαδικασίας. Θα πρόκειται για μια ακόμα επίδειξη νομικισμού, προκειμένου να παρακαμφθεί η ουσία – η δημόσια λογοδοσία. Στην περίπτωση της Κύπρου, μάλιστα, η εμπειρία έχει δείξει ότι η αδιαφάνεια αποτελεί μια σημαντική γενεσιουργό αιτία της ανεπάρκειας του κρατικού συστήματος. Η διαφάνεια είναι ένα από τα προσφερόμενα μέσα για βελτίωση της κατάστασης. Η ποινική διαδικασία μπορεί κάλλιστα να συμβαδίζει με τη διαφάνεια. Όπως τα ώριμα δημοκρατικά κράτη βρίσκουν τον τρόπο να συμβιώνει η διαφάνεια με τις διαδικασίες απονομής δικαιοσύνης, είναι υποχρέωση και του δικού μας κράτους να βρει τον τρόπο. Η διαφάνεια της κρατικής λειτουργίας είναι δικαίωμα του πολίτη, δεν επαφίεται στους πολιτικούς να αποφασίζουν τι θα επιτρέψουν στον πολίτη να γνωρίζει και τι όχι.

Δεν υπάρχει καμία δικαιολογία να μην απολαμβάνουν οι Κύπριοι πολίτες τα ίδια δικαιώματα διαφάνειας που απολαμβάνουν οι Γάλλοι και οι Αμερικανοί. Το πόρισμα λοιπόν στην δημοσιότητα!